Notes on the Dictionary by Ankyunacar

The long-expected English-Armenian Contemporary Dictionary by Ankyunacar Publishing is an effort to reflect the present state of both the English and the Armenian languages. 

The dictionary covers both the British and the American usage of words, set expressions and phrases, formal and informal. Still, the phonetic information is given solely in British English. The dictionary is useful for a broad scope of users, including translators, language specialists and students. It contains 114 000 words and expressions. The compilers have used a wide range of dictionaries and other sources, old and new, published in Armenia and abroad. 

The interval between the publication of the latest large English-Armenian dictionary and of the present one has been about 30 years, and serious changes have taken place in both languages since then. There have been significant developments in existing or newly established spheres of life such as computing, telecommunication, human rights, social sciences, religion etc. 

They have resulted in the need to properly reflect these developments in Armenian. Thus, the equivalents of some English words one can find in this dictionary, were taken from contemporary newspapers and books, from the Internet, from recently published dictionaries, while others were introduced by the compilers. For the users' convenience, abbreviations, contractions and geographical names were given together with the main vocabulary.

Ankyunacar Publishing staff sincerely hope that this dictionary will be of use to its readers, as that will be indeed the best reward for their years of work. The compilers are looking forward to the reader's comments and suggestions which will help them improve the future (including electronic) editions of the dictionary.

Գրքի ցուցահանդես-վաճառք Խնկո-Ապոր անվ. գրադարանում

Փետրվարի 17-19, 2011, Խնկո-Ապոր անվան Ազգային Մանկական գրադարանում, Հրատարակիչների ազգային ասոցիացիան կազմակերպել էր գրքի Երևանյան միջազգային 6-րդ ցուցահանդես-տոնավաճառը, որին մասնակցում էր նաև Անկյունաքար հրատարակչությունը։ Այս տոնավաճառում տիրում էր աշխույժ մթնոլորտ, բազմաթիվ էին թե՛ այցելուները, և թե՛ միջոցառումները։

Փետրվարի 18-ին 14։00 տոնավաճառի շրջանակներում նույն գրադարանի գլխավոր դահլիճում տեղի ունեցավ Անկյունաքար հրատարակչության Անգլերեն-Հայերեն Արդի Բառարանի շնորհանդեսը՝ դպրոցականների և ուսուցիչների համար։ Այս շնորհանդեսի առանձնահատկությունն էր, որ ներկաների մեջ մեծ թիվ էին կազմում դպրոցահասակ պատանիներն ու աղջիկները Երևանի թիվ 114, 55 և 78 դպրոցներից։

Բառարանը նախ ներկայացրեց Գրահարատարակիչների Ազգային Ասոցիացիայի նախագահ Վահան Խաչատրյանը։  Վերջինս նշեց, որ Անկյունաքարն ընտանեկան հրատարակչություն է, որն անգլերեն-հայերեն բառարաններ հրատարակում է դեռևս 1997թ.-ից, և Անգլերեն-Հայերեն Արդի Բառարանը կազմել են հայր և դուստր Գրիգորյանները։ Վ. Խաչատրյանը խոսեց նաև բառարանի խմբագիր Թեոֆանա Վարդանյանի և ձևավորող Արևիկ Գրիգորյանի մասին, ովքեր նույնպես ներկա էին շնորհանդեսին։ Ասոցիացիայի նախագահն իր խոսքում հիշատակեց այն մասին, որ տարիներ շարունակ Անկյունաքար հրատարակչությունը մի քանի այլ հրատարակչությունների հետ միասին ներկայացրել է Հայաստանի գրահրատարակչության ոլորտը այնպիսի միջազգային գրքի տոնավաճառներում, ինչպիսիք են Սալոնիկի գրքի միջազգային տոնավաճառը, Ֆրանկֆուրտի գրքի միջազգային տոնավաճառը և այլն։

Հեղինակներ Խաչիկ Գրիգորյանը և Զարուհի Գրիգորյանը խոսեցին բառարանագրության սկզբունքների ու առանձնահատկությունների մասին, ներկայացվող բառարանի ստեղծման աշխատանքների մասին, բառարանի հետագա հարստացման ծրագրերի մասին։

_ Գրիգոր Տաթևացին «Հարցմանց Գրքում» գրում է, որ  հունարենը նուրբ է, հոների լեզուն սպառնական է, պարսիկների լեզուն ճոխ է, իսկ հայոց լեզուն համեղ է և պարունակում է բոլոր լեզուների համերն իր մեջ, իսկ նրանք՝ ոչ։ Մեր լեզուն և՛ համեղ է, և՛ հզոր է, և դա երևում է նաև բառարաններում, մասնավորապես այս բառարանում, որում աշխատել ենք ցույց տալ մեր լեզվի թարգմանական հզորությունը։ Այն ունի բառաստեղծական մեծ հնարավորություններ և արտահայտչամիջոցներ, - իր խոսքում նշեց Խ. Գրիգորյանը, և ավելացրեց, որ բառարանի գլխավոր նպատակն է ներկայացնել բառերի անգլերենից հայերեն ճշգրիտ իմաստային թարգմանությունները։ Նա ավելացրեց. 

_Կարևոր է բառարանի դերն այն հարցում, որ անգլերենից հայերեն թարգմանությունները լինեն ոչ թե մեխանիկական, այլ համապատսխանեն հայերենի տրամաբանությանը։ Այսպես, այժմ տարածված են իմ մոտ չի ստացվում, նա իր մոտ չէ արտահայտությունները, որոնք իրականում սխալ են. ճիշտ է ասել ես սա չեմ կարողանում, նա տեղում չէ։

Զարուհի Գրիգորյանը նախ համառոտ ներկայացրեց, թե հնում, դեռևս տպագրության գյուտից առաջ, ինչպես են կազմվել բառարանները, և նշեց, որ այդ աշխատանքի մի զգալի մասնը այսօր կատարվում է համագարգչի օգնությամբ։

Շնորհանդեսը տևեց երկար, եղան աշխույժ հարցուպատասխաններ։ Ահա դրանցից մի քանիսը.

_Մարդը կարո՞ղ է միայն Ձեր բառարանը կարդալով անգլերեն սովորել, - հարցրեց շնորհանդեսին ներկա աշակերտներից մեկը։
_Ոչ, դա բավարար չէ, անհրաժեշտ է նաև քերականության, արտահայտությունների իմացություն։  (Խ. Գրիգորյան)

_ Ի՞նչ իմաստ ունի բառարանի տպագիր տարբերակը, երբ այսօր կան էլեկտրոնային և առցանց բառարաններ։
_ Իհարկե էլեկտրոնային բառարաններից օգտվելն ավելի դյուրին է, քանի որ հաստատված է, որ տպագիր բառարանից որևէ բառ գտնելը տևում է մինչև 2րոպե, իսկ առցանց տարբերակում դա կարելի է անել շատ ավելի արագ, մոտ 10 վայրկյանի ընթացքում։ Սակայն միշտ չէ, որ համակարգիչը հասանելի է, և երբեմն մարդ կարիք է ունենում գրքի հետ շփում ունենալու, այնպես որ այսօրվա մարդու համար երկուսն էլ իրենց կարևորությունն ունեն։ Եվ որ ավելի կարևոր է, կոնկրետ այս բառարանի դեպքում, որ սա մինչ այսօր ստեղծված ամենահարուստ անգլերեն-հայերեն բառարանն է, և այն իր համարժեքը դեռևս չունի առցանց կամ էլեկտրոնային տեսքով։

_ Իսկ դուք նախատեսու՞մ եք ստեղծել բառարանի էլեկտրոնային տարբերակը, և այն տեղադրել Համացանցում։
_ Այո, մենք կարևորում ենք բառարանի առցանց տարբերակի ստեղծումը և արդեն աշխատում ենք այդ ուղղությամբ։ Մոտ ապագայում Անգլերեն-Հայերեն Արդի Բառարանը կունենա իր առցանց տարբերակը։ (Զ. Գրիգորյան)

_ Դուք ձեր բառարանը կատարյալ համարու՞մ եք։
_ Բառարանը կատարյալ չէ, սակայն ցանկացած աշխատանք կատարելիս պետք է ձգտել կատարելության։ (Զ.Գրիգորյան)

_Իսկ ի՞նչ թերություններ ունի ձեր բառարանը։
_ Բառարանը կազմելը ինքնին երկարատև գործընթաց է, իսկ լեզուն օրեցօր փոփոխվում և զարգանում է (հատկապես բառապաշարի առումով), և ցանկացած բառարան լույս տեսնելուն պես սկսում է հնանալ։ Լեզվի նոր զարգացումները տեղ են գտնում արդեն հաջորդ հրատարակության մեջ։


_ Ես մի պրովոկացիոն հարց պետք է տամ. Ձեզանից ո՞վ է ավելի շատ աշխատել բառարանի վրա։
Այս հարցը թերևս ամենաբարդն էր ...

Հարցազրույց բառարանի ձևավորող Արևիկ Գրիգորյանի հետ

Օրերս http://bar-ankyunacar.blogspot.com/ բլոգի խմբագրությունը զրուցեց բառարանի ձևավորող Արևիկ Գրիգորյանի հետ։

_Անգլերեն-Հայերեն Արդի Բառարանն Անկյունաքարում Ձեր ձևավորած առաջի՞ն գիրքն է։
_Գրքի ձևավորման ասպարեզում իմ առաջին փորձերը եղել են դեռևս Գեղարվեստի Ակադեմիայի Գրաֆիկայի բաժնի նախապատրաստական կուրսում ուսանելու տարիներին. ձևավորել եմ Արտավազդ Եղիազարյանի Ժամադրություն պատմվածքների ժողովածուն։ Պետք է նշեմ, որ դրանք լավ պատմվածքներ են, սակայն այսօրվա հայացքով այդ ձևավորումն ինձ արդեն չի բավարարում։ Գրքի ձևավորման իմ աշխատանքներից շատերը եղել են Անկյունաքարի պատվերով, ինչպես օրինակ Զարուհի Գրիգորյանի Հայերեն-Անգլերեն Զրուցարանը (2006թ.), Գրիգոր Տաթևացու Ժողովողի մեկնությունը, Երգ Երգոցի մեկնությունը և այլն։

Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

_Գեղագիտական հնարքները տեղ ունե՞ն բառարան ձևավորելու ժամանակ։
_ Առաջին հայացքից կարելի է համարել, թե գեղագիտական սկզբունքները բառարան ձևավորելիս այնքան էլ կարևոր չեն, բայց իրականում այդ սկզբունքները պետք է աչքի առաջ ունենալ ցանկացած ձևավորում կատարելիս։ Բառարանի և՛ կազմի, և՛ ներսի ձևավորումն անելիս մտքում ունեի համաչափությունները, գունային համադրությունները, ինտենսիվությունը, ընթեռնելիությունը, տառաչափերը, տառատեսակները՝ գիրքը առավել ամբողջական դարձնելու նպատակով։ Տարիների ընթացքում Անկյունաքարի մի շարք բառարանների ձևավորման ընթացքում մշակվել է ընդհանուր ոճ, և այս բառարանի դեպքում նույնպես օգտագործվել են որոշ սկզբունքներ, սակայն յուրաքանչյուր նոր բառարանի ձևավորումը մի նոր խնդիր է։

Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

_Նման բառարան ձևավորելը ի՞նչ խնդիրների հետ է կապված։
_ Բառարանի շարվածքը կազմված է բազմաթիվ տարրերից, որոնք աչքը պետք է միանգամից տարանջատի և ընկալի։ Բառարանից օգտվողները պետք է հնարավորինս հեշտությամբ գտնեն իրենց փնտրած բառը կամ արտահայտությունը, իսկ ձևավորման կարևորագույն խնդիրներից մեկը դրան նպաստելն է։
Բառարանի կազմի գույնը նույնն է, ինչ Անկյունաքարի

_ Ի՞նչ խորհուրդ կտայիք սկսնակ ձևավորողներին։
_ Պահպանել թարմ հայացքը. հաճախ փոխել տեսադաշտը։


_Ի՞նչ ձևավորումների վրա եք աշխատում հիմա։
_ Շուտով կավարտեմ մի գրքի ձևավորում, որն սկսել եմ մի քանի տարի առաջ։ Դա չինական յուրօրինակ և շատ հետաքրքիր հեքիաթների մի շարք է, որն անգլերենից թարգմանել է Զարուհի Գրիգորյանը։ Այս գիրքը նույնպես նախատեսվում է հրատարակել Անկյունաքար հրատարակչությունում։ Գիրքը լույս կտեսնի այս գարնանը։

Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

_ Եվ վերջում մի հարց. ի՞նչ տեսակի գիրք կուզենայիք ձևավորել մոտ ապագայում։
_ Կուզենայի աշխատել այնպիսի մի գրքի ձևավորման վրա, որը նոր նյութերի և տեխնիկաների հետ աշխատելու հնարավորություն կտար։

_Շնորհակալություն հետաքրքիր զրույցի համար։
_Խնդրեմ ։)

Շնորհանդեսն անցավ աշխույժ մթնոլորտում

 Լուսանկարը՝ Կարին Գրիգորյանի

Շնորհանդեսն անցավ աշխույժ մթնոլորտում, ծավալվեց քննարկում ըստ էության, մտքերի փոխանակություն, որին մասնակցեցին բան. գիտ. դոկտոր, պրոֆ. Գայանե Հովհաննիսյանը, բան. գիտ. թեկնածու, դոց. Գայանե Եղիազարյանը, ֆիզ. մաթ. գիտ. դոկտոր պրոֆ. Արամ Սահարյանը, Էլեկտրոնային բովանդակության ասոցիացիայի տնօրեն Գարեգին Չուքասզյանը, փիլ. գիտ. թեկնածու Վլադիմիր Օսիպովը, 

 Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

կենս. գիտ. թեկնածու, դոցենտ Վլադիմիր Գրիգորյանը, ՀՀ վաստակավոր նկարիչ Թենի Վարդանյանը, Հայ մատենագրության թվանշային գրադարանի տեխնիկական տնօրեն Հովհաննես Կիզողյանը, ինչպես նաև Ներսես Տեր-Վարդանյանը, Արա Ուղուրլուօղլուն, Արմինե Հալաջյանը, Ռուբեն Թառումյանը, Միքայել Պողոսյանը, Սամվել Աբաջյանը, Հասմիկ Բաբաջանյանը, Միհրան Բարսեղյանը, Ներսես Հայրապետյանը և այլք։

 Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

 Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

Քննարկմանը Գ. Հովհաննիսյանը կարևորեց նման բառարանի լույսընծայումը, ինչպես նաև իր ուրախությունը հայտնեց, որ բառարանի համահեղինակ Զարուհի Գրիգորյանը Վ. Բրյուսովի անվ. ԵրՊԼՀ Անգլերեն հաղորդակցման ամբիոնի ասպիրանտն է։Գ. Հովհաննիսյանը հարցրեց, թե բառարանը կազմողները ինչպես են վերաբերվել այլ մշակութային միջավայրից եկած բառերին, ինչպիսին է pudding բառը։

 Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

 Այս հարցին ի պատասխան՝ Խ. Գրիգորյանը պատասխանեց, որ քանի որ դրանք մեկ այլ մշակույթի բնորոշ բառեր են, իրենք նախընտրել են նման բառերը ոչ թե թարգմանել, այլ բացատրել։ Խոսվեց նաև ներկա http://bar-ankyunacar.blogspot.com/ բլոգում քննարկումներ անցկացնելու վերաբերյալ։  Հնչեց նաև հարց այն մասին, թե արդյոք Անգլերեն-Հայերեն Արդի Բառարանն ունենալու է առցանց տարբերակ։ Պատասխանելով հարցին՝ Խ. Գրիգորյանը նախ նշեց, որ բառարանը ստեղծվել է ամենաժամանակակից տեխոլոգիաների գործածությամբ, և տպագիր տարբերակի կողքին անպայման կստեղծվի  առցանց տարբերակը, և այս երկուսը կլրացնեն միմյանց։

 Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

Գարեգին Չուքասզյանը ընդգծեց. «Այս բառարանի կարևորությունը խիստ մեծ է։ Հեղինակները հաջողությամբ ավարտել են մի մեծ նախագիծ։ Այս ծավալի և բովանդակության բառարան չի եղել նորանկախ Հայաստանում։

  Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

Պետությունը պետք է խրախուսի այս  լուրջ ձեռնարկը։ Նման աշխատությամբ է հաստատվում անկախության գիտակցումը, այս բառարանը ինքնին անկախ  լինելու գրավական է։ Հիմա արդեն հերթը  պետական  հետևողական  հոգածությանն է, որ ճիշտ գնահատվի  և այս  հսկայական աշխատանքի արդյունքը ծառայի իր նպատակին»։

 Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

Գրքի շնորհանդեսին ներկաներին շնորհավորեց Գրահարատարակիչների Ազգային Ասոցիացիայի նախագահ Վահան Խաչատրյանը և նշեց. «Մեր հրատարակչական իրականության մեջ մի նոր երևույթ է ձևավորվում՝ ընտանեկան հրատարակչությունը, ինչպիսիք են Գիտանքը, Անկյունաքարը  ևայլն, որն ողջունելի գաղափար է։ Ինձ համար Անկյունաքար հրատարակչությունն առանձնանում է նախ, որ հրատարկում է իր ուրույն գրքերը, բառարանները, և ապա  ընթերցողներ է պատրաստում  իր հրատարակած գրքերի  համար»։

Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

Խաչիկ Գրիգորյանի խոսքից

Անգլերեն-Հայերեն Արդի Բառարանի  «Բյուրոկրատ» գրախանութում տեղի ունեցած շնորհանդեսին բառարանի հեղինակներից Խաչիկ Գրիգորյանն իր խոսքում ասաց.
_ Անդրադառնալով Արդի բառարանի ստեղծման պատճառներին, նա ասաց. «Անգլերենի և  հայերենի արդի վիճակն արտացոլող  ծավալուն բառարանի անհրաժեշտությունը վաղուց էր զգացվում։  Պետք էր մի այնպիսի բառարան, որը  կօգներ հայախոս մարդուն ոչ միայն առնչվել անգլերեն բանավոր և գրավոր խոսքին, այլև դառնար լիարժեք գործիք՝ անգլերենից հայեցի թարգմանություն կատարելու համար։  Այս անհրաժեշտությունից ելնելով է, որ ձեռնարկեցինք սույն  Արդի բառարանի հրատարակումը»։

 Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

«Անգլերեն-հայերեն արդի բառարանի» ստեղծման նախնական աշխատանքները սկսվել են դեռևս 2000 թվականից։ Աշխատանքի ընթացքում օգտվել են հայ բառարանագրական ավանդույթներն արտացոլող թեմատիկ ու ժամանակային մեծ ընդգրկում ունեցող գրականությունից, սկսած 1868 թ. Վենետիկում տպագրված Հարություն Ավգերյանի «Անգլերեն և Հայերեն Բառարանից» մինչև մեր օրերը լույս տեսածները։ Բառերի և դարձվածքների ժամանակակից իմաստները ճշտելու և հստակեցնելու համար կազմողները օգտվել են բրիտանական ու ամերիկյան առաջատար հրատարակչությունների վերջին բացատրական բառարաններից։ Հատկապես բացատրական բառարաններից, այլ ոչ թե երկլեզվյա բառարաններից, որպեսզի բառիմաստները լինեն ճշգրիտ, ներկայացված լինեն ըստ գործածության հաճախության, տրված լինեն հնարավոր իմաստային բոլոր տարբերակները և այլն։  Վերցվել է բրիտանական հնչյունային տառադարձումը։
Բառարանը կազմելիս հեղինակները ձգտել են հնարավորության դեպքում ներկայացնել բառերի հայեցի տարբերակը։  Օգտագործվել են թե՛ հրապարակում առկա հաջողված հայերեն եզրերը, և թե՛ այս բառարանը կազմողների ստեղծածները։ Նորագույն փոխառությունները ներառվել են այն եզրույթների  դեպքում, որոնց համար հայերեն հաջողված համազորներ չկան կամ էլ որոնք գործածվում են հայերեն տարբերակներին զուգահեռ։ 
Շնորհանդեսի ընթացքում կարծիքներ փոխանակվեցին, բարձր գնահատվեց  Արդի բառարանի լույս ընծայման փաստը, նրա տարողունակությունը, տեղի ունեցավ հետաքրքիր, աշխույժ քննարկում։

Շնորհանդես «Բյուրոկրատում»

Նոյեմբերի 26-ին, 2010 18.00, Բյուրոկրատ գրախանութում կայացած շնորհանդեսին մասնակցում էին  տասնյակ մասնագետներ, գիտնականներ, արվեստագետներ, գրահրատարկիչներ ու նաև այդ իրադարձությամբ հետաքրքրված անձինք։
      Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի


 
Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

Շնորհանդեսը բացեց գրախանութի տնօրեն Սամվել Հովհաննիսյանը, ով նշեց, որ ուրախ է, որ իրենց գրախանութում է կազմակերպվել Անկյունաքար հրատարակչության այդ միջոցառումը, քանի որ ինքը կարևորում է Անյունաքարի լրջությունը և նվիրվածությունը հրատարակչական գործում։ Բառարանը ներկաներին ներկայացրեց թարգմանիչ, բառարանագիր, ֆիզ-մաթ գիտ. դոկտոր Ալեքսանդր Աղաբեկյանը։

Լուսանկարը՝ Կ. Գրիգորյանի

Նա խոսեց Անկյունաքար հրատարակչության որդեգրած մոտեցումների, արդի հայ բառարանագրության զարգացման գործում ֆիզիկոս Խաչիկ Գրիգորյանի ներդրման մասին։ «Այսօր կան զանազան մեծ ու փոքր, ընդհանուր ու  մասնագիտական բառարաններ, սակայն այս բառարանը ներկայացնում է լեզվի համընդհանուր զարգացման ներկա փուլը, նրա ամենատարբեր շերտերը։ Ինձ համար գնահատելի է, որ Անկյունաքար սկսել է ամենափոքր՝ «Անգլերեն -հայերեն ամենաշատ օգտագործվող բառերի առձեռն բառարանից», ու  հետևողական աշխատանքով հասել է այս եզրագծին։ «Անգլերեն -հայերեն արդի բառարանը» այս պահին մեզնանում եղած ամենամեծ  ու ընդգրկուն բառարանն է։ Ես  այն արդեն օգտագործել եմ թարգմարության համար, և փորձով ստուգելով՝ կարծող եմ վստահորեն ասել, այն  թարգմանական աշխատանքում լիովին ծառայում է իր նպատակին»։

Դիտողություններ և առաջարկներ

Սիրելի ընթերցողներ, սպասում ենք բառարանի բովանդակության հետ կապված ձեր դիտողություններին ու առաջարկներին։ Նախապես շնորհակալություն։